Door het overlijden van haar vader, zat een vriendin opgezadeld met twee bananendozen vol Franse boeken. Tweedehands verkopen levert niet meer op dan ergernis over de lage prijs. Ik was net weer Frans gaan lezen en zo heb ik ze geërfd. Maar met welk boek moet je beginnen? Ik koos voor 'La Place' van Annie Ernaux en dat bleek niet alleen een onverwachte ontmoeting, maar ook onverwacht toepasselijk.

In 'La Place' reconstrueert Ernaux na het overlijden van haar vader haar jeugd. Opgeklommen van fabrieksarbeider naar de kleine middenstand, drijft de vader samen met zijn vrouw een kruidenierswinkel annex café in Yvetot, Normandië. Annie kan goed leren en ontworstelt het milieu.
Wie denkt dat hij of zij dit boek heeft gelezen, maar dat het een andere titel had, heeft gelijk. Maar ook weer niet. De ontsnapping aan de wereld van haar vader/ouders is een centraal thema van alle boeken van Ernaux. In 'La Place' diept zij het uit vanuit het perspectief van de relatie met haar vader.

Ook na zoveel jaren is de kloof groot.

"Il n'est jamais entré dans un musée, il ne lisait que Paris-Normandie et se servait toujours de son Opinel pour manger. Ouvrier devenu petit commerçant, il espérait que sa fille, grâce aux études, serait mieux que lui."

Ernaux maakt gravures van de plaats van haar jeugd, de plaats die haar vader inneemt, in het leven in het dorp en in het leven van het kind Annie en later de volwassen Annie. Zij is de atmosfeer van de kleine bourgeoisie volledig ontgroeid maar niet vergeten.
Er zitten vlijmscherpe observaties tussen. Het bezoek aan de bibliotheek, waar blijkt dat je niet zomaar kunt vragen om 'een boek'. De bezoekers van het café. De vader die de krant leest, terwijl af en toe zijn mond beweegt.

Is 'La Place' een roman, het verhaal van de vader van Ernaux? Nee, er zijn veel redenen voor aan te voeren. De belangrijkste is dat Ernaux dit zelf aangeeft. Ze wil dat haar tekst een documentair karakter heeft. Het is haar relaas over het verraad dat zij pleegde aan de wereld van haar vader. De dood van haar vader, is zij zich bewust, maakt haar 'vraiment une bourgeoise' en 'il est trop tard' om daar nog iets aan te veranderen. Dat is tegelijkertijd de motivatie voor dit boek. Ze wil over haar vader schrijven, over zijn leven, de afstand die tussen hen groeide tijdens haar adolescentie. Want: schrijven is haar laatste redmiddel. Dat verklaart ook het motto van Jean Genet dat zij 'La Place' meegaf: "Je hasarde une explication: écrire c'est le dernier recours quand on a trahi."

De paradox is zo pijnlijk. Juist de wens van de vader dat zijn dochter het beter zou krijgen, maatschappelijk zou slagen, veroorzaakte de tegenstelling. Dat geeft het boek een bittere ironie. Dat raakt ook. Zeker als je eigen vader een opgeklommen fabrieksarbeider is en je zelf een academische titel hebt weten te verwerven.

'La Place' verscheen in 1983 en kreeg in 1984 de Prix Renaudot (misschien wel de belangrijkste Franse literaire prijs na de Prix Goncourt). Daarvoor schreef ze drie andere boeken. 'Une Femme' - dat na La Place verscheen - betekende haar definitieve doorbraak. De boeken van Ernaux gaan steeds over hetzelfde: verraad. En omdat Ernaux's werk ook elke keer gaat over sociale klassen, is het thema verraad gekoppeld aan het opklimmen uit die klasse. Je plaats weten…

'La Place' van Annie Ernaux is niet meer in het Nederlands te krijgen. Andere boeken van haar, 'De Schaamte' en 'Een vrouw' wel. Maar - nu nog ongelezen - ik durf ze blind aan te bevelen. Wie op het internet zoekt, zal veel over haar vinden. Grappig genoeg, ook in de uittrekselwebsites van middelbare scholieren.